හැමෝටම නොමිලේ ලිපි සැකසුම් මෘදුකාංගයක් (100% free office package)

මේ දවස් වල හැමෝටම වගේ මුදල් අතින් අමාරු කාලයක් නේද?

ඉතිං පරිගණක ආශ්‍රිත ලිපි කටයුතු වල යෙදෙන හැමෝටම මේ ගැටලුව තියෙනවා. ගොඩක් මෘදුකාංග වල මිල පහුගිය කාලෙ ඉතා විශාල වශයෙන් ඉහල ගියා.

හැබැයි ඉතිං අපේ ගොඩක් අය නීත්‍යානුකූල නොවන ක්‍රම වලිනුත් මෘදුකාංග පාවිච්චි කරනවා. එහෙම පාවිච්චි කරන කොට නීති ගැටලු ලොකුවට නැති උනත් විශ්වාසනීය නොවන මෘදුකාංග වලින් අපේ පරිගණක වලට වයිරස් ඇතුලු වීම, අපගේ දත්ත සොරගැනීම හෝ දත්ත විනාශ වීම් වෙන්නත් පුලුවන්.

ඊට අමතරව නිවරැදිව මිලදී නොගත් මෘදුකාංග සදහා අදාල මෘදුකාංගය සදහා ලැබෙන online services ගොඩක් වෙලාවට ලැබෙන්නෙ බෑ. ඒවගේම අනපේක්ෂිත වෙලාවක මෘදුකාංගය කල් ඉකුත් වෙලා, අපිට අත්‍යාවශ්‍ය රාජකාරියක් වෙලාවට සම්පූර්ණ කරගන්න බැරි වෙන්න පුලුවන්.

කොහොම හරි මට පොඩි ඉල්ලීමක් ආව අඩු වියදමකින් හොදම office software එකක් හොයල දෙන්න කියල. ඒ නිසා කල සොයා බැලීමකදි ලැබුණු හොදම විසඳුම තමයි Libreoffice package එක. 

libreoffice කියන්නෙ Open source software එකක් නිසා මුදල් ගෙවීමක් අවශ්‍ය වෙන්නෙම නෑ.

ඉතිං අද මම හදුන්වා දෙන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ මේ LibreOffice කියන ලිපි කටයුතු, presentation, දත්ත වගු සෑදීම, අපේ සියලු රාජකාරී කටයුතු සියල්ල කර ගන්න පුලුවන් මෘදුකාංගය.

කෙටියෙන්ම කිව්වොත් Microsoft Word, Microsoft Powerpoint, Microsoft excel, වගේ මයික්‍රෝසොෆ්ට් උපාංග සියල්ලගේම කටයුතු කර ගන්න පුලුවන් තනි උපාංගයක්.

ඒ තමයි LibreOffice. මේක සම්පූර්ණයෙන්ම නොමිලේ ලබාදෙන මෘදුකාංගයක්.

Libreoffice.org community හා The Document Foundation කියන සමාජ සේවා සංගම් වලින් තමයි මේ මෘදුකාංගය නිපදවීම හා එහි වැඩි දියුණු කිරීම් සිදු කරන්නෙ. මේ නිසාම මේ office software එක නිතරම යාවත්කාලීන කිරීම සිදු වෙනවා.

කොහොමද මේ මෘදුකාංගය ලබා ගන්නෙ?

Libreoffice නිල වෙබ් අඩවියෙන් පහසුවෙන් download කරගන්න පුලුවන්.

https://www.libreoffice.org/download/download-libreoffice/

තාක්ෂණික කටයුතු අපහසු අයට Download කරල install කරන විදිහ gimanhalatech youtube channel එකේ පියවරෙන් පියවර පැහැදිලිව කියල තියෙනවා.

ඔයාලට තනියම උනත් වැඩේ කර ගන්න පුලුවන්.

එතකොට නොමිලේ ලැබෙන එක විතරමද Libreoffice software එකෙන් අපිට ලැබෙන වාසිය. නෑ Microsoft Office වල නැති පහසුකම් option ගොන්නකුත් තියෙනවා.

ඒවායින් කිහිපයක් කියන්නම්.

• Libreoffice office ඕනෑම මෙහෙයුම් පද්ධතියක (os) හොදින් වැඩ කරනවා (. Windows, macOS, Linux).
• Portable Version - මේක ඉතා වටින option එකක්. අපිට libreoffice pendrive එකක් වුනත් තියාගෙන computer එකකට ගහල වැඩ කර ගන්න පුලුවන් (මේ හැකියාව microsoft office වල නෑ).
• Extension availability - 1000 කට අධික අමතර හැකියාවන් කුඩා මෘදුකාංග විදිහට එකතු කර ගන්න libreoffice වල අවස්තාව තියෙනවා. (https://extensions.libreoffice.org/ සහ https://extensions.openoffice.org/)

කැමති අයට පහල තියෙන සවිස්තරාත්මක libreoffice හා microsoft office අතර තියෙන වාසි අවාසි බලාගන්න පුලුවන්

https://wiki.documentfoundation.org/Feature_Comparison:_LibreOffice_-_Microsoft_Office

දැනට කිසිම office software එකක් පාවිච්චි නොකළ කෙනෙක්ට උනත් ඉගෙන ගන්න ලේසි වෙන විදිහට libreoffice වලින් ලිපි කටයුතු කරගන්න හැටි කියල දෙන්න වීඩියෝ මාලාවක් පහත දක්වල තියෙනවා. කැමති අය ඉගෙන ගන්න.

Tutorial 01 | How to Download and Install LibreOffice:

https://youtu.be/_BiBcPI_6rE?si=IxkKnVhj_LJzFlhF

Tutorial 02 | Introduction about LibreOffice flatform and Templates:

https://www.youtube.com/watch?v=ifyrSnuwqn4

Tutorial 03 | Introduction about LibreOffice flatform and Templates:

https://youtu.be/SjGrv2NI0Ww?si=Tkx-n8V-wqJcW2ZZ

Tutorial 04 | Introduction about LibreOffice flatform and Templates:

https://youtu.be/h3bEqh7ns9c?si=jusMANoW9_gA0aqy

Tutorial 05 | How to Write a Simple Letter Using LibreOffice Writer

https://youtu.be/dEd2VgloA9U?si=V634Ewnkcu5JXV2b

Tutorial 06 | How to Format a Letter Using LibreOffice Writer

https://www.youtube.com/watch?v=SWOV2C_svPE

ඔබේ ආයතනයේ වුනත් ඉදිරියේදී libreoffice ගැන දැනගෙන ඉන්න එක වටිනා අමතර වාසියක් වෙන්න පුලුවන්. ඉහත කිව්ව විදිහට මෘදුකාංග මිල ගොඩක් ඉහල ගිහින්, මේ වෙනකොට Microsoft 365 Personal සඳහා වසරකට රු 25,000/= වගේ ගෙවන්න වෙනවා. Offline one time pay කරල Office Professional 2021 ගන්න 230,000/= වෙනවා. 

ඉතිං ගොඩක් රජයේ ආයතන වගේම ගොඩක් පෞද්ගලික ආයතන දැනටමත් Ubuntu, LibreOffice වගේ Opensource මෘදුකාංග ගැන අවධානය යොමු කරල තියෙනවා.

නිකන් හම්බවෙන දෙයක්නෙ කෝකටත් පාවිච්චි කරල බලන්න. අනිවාර්යයෙන් ප්‍රයෝජනවත් වේවි. 

අදට විස්තරේ ඉවරයි.

 

ගිමන්හල 2.0

ගිමන්හලට අන්තිමට පෝස්ට් එකක් දාල අවුරුදු 4ක් වෙනවා. ඒවගේම ගිමන්හල බ්ලොග් එකට. දැන් අවුරුදු දහයක් සම්පූර්ණයි. හරියටම 2012 ජූනි 6 තමයි පළවෙනි පෝස්ට් එක දැම්මෙ. ඊට පස්සෙ මට පුලුවන් වුනා ලිපි 80 කට වැඩි ගාණකින් ඔයාලත් එක්ක කතාබහ කරන්න. හැබැයි 2016 න් පස්සෙ වගේ ලිපි ලියන්න ලැබුණෙ ගොඩක් අඩුවෙන්. පලමු පත්වීමත් එක්ක දිගින් දිගටම කර්‍යබහුල වුනා. 

ඒ කොහොම වුනත් ඔයාලත් එක්ක කවදහරි බෙදාගන්න ඕනෙ කියල එකතු කර ගත්ත කරුණු අදහස් දැනුම මල්ල නම් දවසින් දවස ලොකු වුනා. පහුගිය සති කීපෙක ඉදන් දන්න අදුනන කීප දෙනෙක්ම අහපු ප්‍රශ්නයක් තමයි, 

"ඩොක්ටර් දැන් ලියන්නෙ නැද්ද? "
"අයියෙ බ්ලොග් එකේ දැන් අප්ඩේට් මුකුත් දාන්නෙ නැද්ද? "

ඉතිං කොහොම හරි වෙලාව වෙන් කරගෙන ආයෙත් ඔයාලත් එක්ක අලුත් තොරතුරු අදහස් ටිකක් බෙදා ගන්න ඕනෙ කියල හිතුණා. අවුරුදු අටක වෘත්තීය අත්දැකීම් එක්ක කලින්ටත් වඩා ඔයාලට උදව්වක් වෙන තොරතුරු ටිකක් ගොනු කර ගන්න පුලුවන් වෙයි කියල හිතෙනවා.

ඔන්න දැන් තමයි මාතෘකාවට එන්නෙ. මොකක්ද මේ ගිමන්හල 2.0. 

අවුරුදු දහයක් කියන්නෙ ලොකු කාලයක්. රට ලෝකෙ වේගෙන් වෙනස් වෙනවා. ඒ කාලෙ බ්ලොග් කියන්නෙ එක්තරා විදිහක සමාජ ජාලයක්. හරිම රහ social media platform එකක්. බ්ලොග් හරහා අදුන ගත්ත යාලුවො තාමත් ඉන්නව. 

හැබැයි දැන් කාලෙ වෙනස් තාලෙ අලුත්. බ්ලොග් ක්‍රමය ටිකක් යටපත් වෙලා. යූටියුබ් වලට ලොකු තැනක් ලැබිල තියෙනවා. හැබැයි ඒකෙ වරදක් දකින්නත් බෑ. තොරතුරු හුවමාරුවෙදි ශ්‍රව්‍ය දෘශ්‍ය දෙකම තියෙන මාධ්‍යක් ප්‍රබල වැඩියි. මෑතකදි අන්තර්ජාල සේවා වලින් ලැබුණු දත්ත සීමා රහිත සමාජ්ජාල පරිශීලන පැකේජ (unlimited youtube / social media package) එක්ක ගොඩක් අය දැන් යූටියුබ් බලනවා. 
ඉතිං ගිමන්හල බ්ලොග් එකත් එක්කම  ගිමන්හල යූටියුබ් චැනල් දෙකක් පටන් ගත්තා. සීමා සහිත කාලයත් එක්ක වැඩි තොරතුරු ප්‍රමාණයක් කතා කරන්න එයින් අවකාශයක් ලැබෙනවා. 

එතකොට ඇයි මේ චැනල් දෙකක්?

හේතුව තමයි සෞඛ්‍ය හා තොරතුරු තාක්ෂණය වගේ එකිනෙකට වෙනස් තේමා දෙකක් ගැන එක චැනල් එකේ කතා කරන්න ගියොත් පොඩි අපිලිවෙල ගතියක් එන නිසා. 

එක චැනල් එකක් තමයි "ගිමන්හල"
මේක සුපුරුදු ගිමන්හල බ්ලොග් එකේ විදිහට යහපත් සෞඛ්‍යයක් සදහා වෛද්‍ය තොරතුරු, ජීවිතය පහසු හා සැහැල්ලු කරගන්නෙ කොහොමද (Healthy Life Style) වගේ දේවල් තමයි කතා කරන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ. මේ චැනල් එකේ වීඩියෝ තාම හදාගෙන යන ගමන්. 

මොකක්ද අනිත් චැනල් එක?

ඒ තමයි "ගිමන්හල ටෙක්" (Gimanhala Tech)

https://www.youtube.com/@gimanhalatech

එතකොට මොනවද මේ චැනල් එකේ කතා වෙන්නෙ. 

පහුගිය අවුරුදු හතරක වෘත්තීය කටයුතු වලදි විවිධ ක්ෂේත්‍ර ගණනාවක නිලධාරින් එක්ක කටයුතු කරන්න අවස්තාව ලැබුණා. ග්‍රාම නිලධාරී, පළාත් පාලන නිලධාරීන්, කෘෂි උපදේශක නිලධාරීන්, ගුරු මහත්ම මහත්මීන්, සංවර්ධන නිලධාරීන්, කළමනාකරණ සහකාර මහත්ම මහත්මීන්, සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ ක්ෂේත්‍ර සේවයේ යෙදෙන පවුල් සෞඛ්‍ය සේවා නිලධාරිනියන්, මහජන සෞඛ්‍ය නිලධාරීන්,... ඉතිං මේ හැමෝටම ඉතා අවශ්‍ය වෙන නමුත් ප්‍රායෝගික දැනුම අඩු නිසා අපහසුතාවට පත්වෙන තැනක් තමයි තොරතුරු තාක්ෂණ. 

අන්න ඒ නිසාත් ගොඩක් අය වරින් වර email වලින් Facebook massages වලින් ඉල්ලල තිබ්බ විදිහට, පරන පුරුදු ගිමන්හල වගේම එදිනෙදා ජීවිතයේදී ඕනෑම කෙනෙක්ට වැදගත් වෙන්න පුලුවන් තොරතුරු තාක්ෂණික විස්තර, නොමිලේ පාවිච්චි කරන්න පුලුවන් සොෆ්ට්වෙයාර්, ඔන්ලයින් ඇප් හා ටූල්ස්. ලොකු ලොකු දේවල් නෙවෙයි ස්මාර්ට් ෆෝන් එකක් හරි තියෙන ඕනෙම කෙනෙකුට වැදගත් වෙන සරල දේවල් ගැන කතා කරන්න තමයි Gimanhala Tech යූටියුබ් චැනල් එක හැදුවෙ. 

දැනට වීඩියෝ කීපයක් තියෙනවා

Google Forms | ගූගල් ෆෝර්ම්ස් වලින් වැඩ ගන්නෙ මෙහෙමයි

මේ එකක්, 

ඔයාල කතා කරන්න කැමති විස්තර දැනගන්න කැමති තව මාතෘකා තියෙනවා නම් comment එකකින් email එකකින් හරි Facebook massage එකකින් හරි දැනුවත් කරන්න.

ඉතිං කොවිඩ් වසංගතය, ආර්ථික අස්ථාවරත්වය එක්ක අපි හැමෝම ඉන්නෙ යම්කිසි පීඩනයක් එක්ක. ඒ කියන්නෙ වෙනදට වැඩිය ටිකක් පරෙස්සමට ජීවත්වෙන්න ඕනෙ කාලයක්. එහෙමයි කියල ටික ටික ගෙවිල යන ජීවිතය අසුන්දර නීරස විදිහට ගෙවිල යන්න දෙන්න සුදුසු නෑ. අපි බලමු අපි ගාව තියෙන සම්පත් කළමනාකරණය කරගෙන සැහැල්ලුවෙන් ජීවත්වෙන්න පුලුවන් lifestyle එකක් හදාගන්න ඕනෙ පොඩි පොඩි tricks ටිකක්. 

එහෙනම් ඉදිරියටත් බ්ලොග් එකෙන් යූටියුබ් එකෙන් මුණගැහෙමු, කතා කරමු !

දීපාවලී පැතුම

නානුඔය කියන්නේ

බහුතරයක් දමිල ජනතාව ජීවත් වන සුන්දර කුඩා නගරයක්.

මෙහෙ ජීවත් වෙන හැමෝම වගේ එක්කෝ ගොවියෙක් කම්කරුවෙක් නැත්නම් වතු සේවකයෙක්.

ඒ හැමෝටම ජීවිතය සටනක්.

අමෝරා වැසි, හම පිච්චිලා යන අව්ව, කෑලි කැපිය හැකි මීදූම, ගල් ගැහෙන හීතල එක්ක ඔට්ටු වෙන මේ ජීවිත ලේසි නැහැ.

දීපාවලී මෙහෙම ගෙවෙන දවස් වලින් තවත් එක දවසක්

හැබැයි එදාට මුලු පළාතම එලියයි

ඒ සැරෙන් සැරේට පත්තුවෙන රතිඤ්ඤා අහස්කූරු එලියෙන්ම විතරක් නෙවෙයි.

බැලු බැලු අත පේන සතුටෙන්

හැමෝම අලුත් ඇදුම් ඇදලා, පවුල් පිටින් එහෙ මෙහෙ යනවා

වෙනදට වත්තෙ ලමා සුරැකුම් හලේ දවස ගෙවන පුංචි දරු පැටව් ටික අද අම්මගෙයි තාත්තාගෙයි අතේ, උන්ගෙ මූණු වල අද තියෙන සතුට හිනාව තරම් වටින දෙයක් තවත් නැතුව ඇති.

ඉතිං මේ සතුට හැමදාමත් රැදෙන්න උදාවෙන හැම දවසක්ම දීපාවලී දවස වගේ වේවා කියල ප්‍රාර්ථනා කරනවා.

(photo from hiveminer.com/, 

link to the photo https://hiveminer.com/Tags/poverty%2Csmiling)

(හරියටම අවුරුදු දෙකකින් මේ පැත්තෙ ආවෙ, පුරුද්දට වගේ ගිමන්හලට ගොඩවෙන එක්කෙනෙක් දෙන්නෙක් හරි ඇති කියල හිතුවා)

දීපාවලී සැමරුම

මාස 3කට පමණ පෙර බාහිර රෝගී අංශයේ රෝගීන් පිරී ඉතිරී ගිය එක් උදයක අවසන් රෝගියා ලෙස ඔහු මාහට පළමු වරට මුණගැසිණි. ඔහු නමින් අරුල්දාස්ය, 40 අවුරුදු වියැතිය.

"ඩොක්ටර්, ඉන්න බෑ ඔලුවෙ කැක්කුම. මම බොන බේත් හින්ද්ද දන්නෙ නෑ."

"මොනවටද බේත් බොන්නෙ?"

"ඩොක්ටර් මට මොලේ පිළිකාවක් තියෙනවනෙ. ඒකට ඔපරේශන් එකකුත් කලා. මහරගමත් හිටියා. දැන් බදුල්ල මහ ඉස්පිරිතාලෙ පිළිකා ක්ලිනික් එකෙන් මාසෙන් මාසෙට බේත් ගන්නවා."

"විනාඩියක කාලයක් තුල සිය ජීවිතයේ අමිහිරිම කාල පරිච්ඡේදය ඔහු මා වෙත ගොනු කර කියා සිටියේ එසේය."

තවමත් තරුණ පෙනුමැති ඔහු බැලු බැල්මට ප්‍රසන්න අහිංසක පෙනුමකින් යුක්තය,

"මොකක්ද රස්සාව කරන්නෙ? "

"මම බංගලාවක අප්පු වැඩේට හිටියෙ ඩොක්ටර්, මේ අසනීපෙ හැදුනට පස්සෙ රස්සාවක් කර ගන්න බැරි උනා."

"මොකද උනේ? "

"අසනීපෙ පටන් ගත්තෙ අවුරුදු 5කට කලින්  මුලින්ම ෆිට් එක හැදෙන්න ගත්තා, ටික ටික හැදෙන වාර ගාන වැඩි වෙන්න ගත්තා. එක දවසක් ෆිට් එක නතර උනේම නැහැ. ගෙදර අය මාව නුවරඑළියේ මහ ස්පිරිතාලෙට අරන් ගියා. 

එහෙන් නුවර යැව්වා. නුවර මහ ස්පිරිතාලෙදි සීටී ස්කෑන් එකක් කලා. ඒකෙන් තමා මොලේ ගෙඩියක් තියෙනවා කියල හොයා ගත්තෙ. ඊට පස්සෙ මාව කොළඹ මහ ඉස්පිරිතාලෙට යැව්වා. එහෙදි ඔපරේශන් එකක් කලා ඒකෙදි ගත්ත කෑල්ලක් පරීක්ෂා කරල තමයි කිව්වෙ පිළිකාවක් කියල, ඊට පස්සෙ මහරගමට යැව්වා. කරන්ට් එක ඇල්ලුවා, බේත් දුන්නා. "

"ගෙදර තව කවුද ඉන්නෙ?"

"අම්මයි, නෝනයි දරුවො තුන්දෙනයි. නෝනා තේ වත්තෙ වැඩ. දරුවො තුන්දෙනාම ඉගෙන ගන්නවා. හරිම අමාරුවෙන් ජීවත් වෙන්නෙ ඩොක්ටර්,"

දරුවන්ට හරියකට කන්න දෙයක් හදල දෙන්නවත් විදිහක් නෑ. බදුල්ලෙ ගිහින් එන්න වියදම් උනාම වයිෆ් හම්බ කරන සල්ලි ඉවරයි.

"ආධාර මුකුත් ලැබෙන්නෙ නැද්ද?"

"ග්‍රාමසේවක මහත්තයා අධාරයක් හදල දුන්නා ඒකෙන් මාසෙට රු 700ක් ලැබෙනවා."

තවත් විස්තර අසන අතර ඔහු රැගෙනවිත් තිබූ සායන පොත්, රෝග වාර්තා, පර්යේෂණ වාර්තා, ස්කෑන් පරීක්ෂා වාර්තා පරීක්ෂා කර බැලුවෙමි. 

එම වාර්තා වලට අනුව ඔහුට මොළයේ ඉදිරි පෙදෙසේ ( frontal lobe) හටගෙන ඇති (fibrillary astrocytoma (WHO II) ) යන පිලිකා තත්වය හටගෙන ඇත.

එදින ප්‍රතිකාර කර පිටත් කල ඔහු නැවත හමු වුවේ මසකට පමණ පසුවය. එවර ඔහු පැමිණ සිටියේ සිය පෙනීම ක්‍රමයෙන් අඩුවන බව පවසමිනි.

පිළිකා තත්වය පිහිටි පෙදෙස පිළිබඳව සලකා බලන විට මෙවැනි ගැටලු ඇතිවීම බලාපොරොත්තු විය යුතුය. ඒ පිළිබඳව පැහැදිලි කිරීම ආරම්භ කරන විටම ඔහු පැවසූවේ එම තත්වයන් පිළිබඳව මීට පෙර පිළිකා පිළිබඳ වෛද්‍ය වරයෙකු මනාව පැහැදිලි කර ඇති බවය.

ඉන්පසු ඔහු මදක් සංවේදී විය.

"මට මොනව උනත් කමක් නෑ  ඩොක්ටර්, මගෙ දරුවන්ට මොකද වෙන්නෙ? දැනටත් වේල් තුන කන්නෙ හරිම අමාරුවෙන්. එයාල ආසකරන කෑමක් බීමක් මතක ඇති කාලෙකින් අරන් දීල නැහැ."

"දරුවො තුන් දෙනාම ඉගෙන ගන්න ආසයි. ඒත් කොහොමද ඒ වියදම් හොයල දෙන්නෙ? මම නිසා මගෙ නෝන විඳින කරදර වල කෙලවරක් නෑ. "

සිය රෝගී තත්වයේ අපහසුතාව අභිබවමින් ඔහුව පෙලන්නේ පියෙකුගේ දරු සෙනෙහසයි. ස්වාමියෙකු පියෙකු සතු යුතුකම් ඉටුකරගත නොහැකි වීමේ දුකයි.

එයින් සතියකට පමණ පසු ඔහුගේ තත්වය තවත් නරක අතට හැරිණි, අපස්මාර තත්වය නැවත ඇති වීම, හිසරදය හා නොනවතින වමනය යන කරුණු නිසා ඔහුට කිහිප වරක් බදුල්ල මහ රෝහලේ පිළිකා අංශයෙහි නේවාසිකව ප්‍රතිකාර ලැබීමට සිදු විය.

ඔහුව නිරතුරුව පරීක්ෂා කරන බදුල්ල රෝහලේ පිළිකා අංශයේ වෛද්‍යතුමෙකු මගින් දැන ගත් පරිදි ඔහුට අවශ්‍ය ශල්‍යකර්ම හා අවශ්‍ය කිරණමය ප්‍රතිකාර මේ වනවිට ලබා දී ඇති අතර, දැනට වෛද්‍යමය ප්‍රතිකාර ලෙස කල හැකි වන්නේ ගැස්ම (ෆිට් එක ) ඇති නොවීමට ඖෂධ ලබා දීම හා මාසිකව ඔහුව පිළිකා රෝග සායනයේදී පරීක්ෂා කිරීමය.

සතියකින් පමණ ආරංචියක් නොලැබුණු නිසාත්, ඔහුගේ නිවස පිහිටියේ වැඩි දුරකින් නොවුණු නිසාත් ඔහුව බැලීමට යාමට තීරණය කර ගතිමි. 

ජීවිතයේ පළමු වරට දීපාවලී සැමරීමට මා හට අවස්ථාවක් උදා වුවේ මේ අයුරිනි. නිවාඩු දිනයක් වූ බැවින් පවුලේ උදවියද සමඟ උදෑසනම ගමනට පිටත් විය. තෙමසක් වයසැති කුඩා පුතනුවන්ද ගමනට එක් වීම මා හට විශේෂ සතුටක් ගෙන දෙන්නක් විය.

හැකි පමණින් වියළි අහාර, කිරිපිටි හා අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍යන්ද, දරුවන් හට පොත්, පෑන්, රසකැවිලි පාර්සලයක් ද  සකසා ගත්තේ ඔවුන්ගේ ආර්ථික දුෂ්කරතා දැන සිටි බැවිනි.

නානුඔය නගරයේ සිට උඩරදැල්ල වතුයාය දෙසට ඇති පටු මාර්ගය ඔස්සේ කිලෝමීටර් 6ක පමණ දුරකින් වංගි ඔය උඩ කොටස යන පෙදෙසෙහි ඔහුගේ නිවස පිහිටා තිබිණි.

කිලෝමීටර් 6ක් එතරම් දුරක් නොවේ යැයි සිතා ගමන ආරම්භ කලද එයට විනාඩි 45කට ආසන්න කාලයක් ගතවූවේ මාර්ගයේ තත්වයක් එතරම්ම අබිලි වූ බැවිනි. කෙතරම් අබලන් වුවද තේවතු මැදින් වැටී තිබූ ඒ මාවත වෙහෙසක් නම් නොගෙනාවේය.

දීපාවලී දිනය නිසා දකින දකින සෑම නිවසකම වාගේ දැකිය හැකි වූවේ නැවුම් ප්‍රීතිමත් බවකි. සෑම දෙනාම අලුත් වෛවර්ණ ඇඳුමෙන් පැළදුමෙන් සැරසී සිටිනි දැකිය හැකි විය. 

ග්‍රාමසේවක මහතාගෙන් අසාගත් මං සලකුණු ඔස්සේ අරුල්දාස් ගේ නිවසට ලඟා වන විට උදෑසන 10ට පමණ විය.

කලින් දින දැනුම් දුන් නිසාවෙන් නිවසියන් විමසිල්ලෙන් සිට පෙර මගට එනු දැකිය හැකි විය. 

වාහනයෙන් බැස කිහිප දෙනෙකුම එනු දුටු ඔවුන් විමතියට පත් වන්නට ඇත.

"අනේ ඔක්කොමල ඇවිත්, එන්න එන්න ඉඳ ගන්න."

බලාපොරොත්තු වූ ලෙසම කුඩා නිවසකි. ප්ලාස්ටික් පුටු කිහිපයක් ඉස්තෝප්පුවේ පිළියෙළ කර තිබිණි. 

"කෝ ඉතිං අරුල්දාස්?"

ඇතුලෙ ඩොක්ටර්,ඇඳෙන් බහින්නෙම නෑ ඔලුව කැරකෙනවා කකුල් පණ නෑ වගේ කියලා" 
"සර් ඇතුලට එනවද?"

ඉතා කුඩා සාලයක් වැනි කාමරයකට පසු පිහිටි කාමරයේ ඇඳ මත අරුල්දාස් දැකිය හැකි විය.

සති කිහිපයක් තුල ඔහු බෙහෙවින් වෙනස් වී ඇති හැඩය. ගිලී ගිය දෙඇස්, කෘෂ වී ගිය සිරුර ඔහු විඳින අපහසුතාව හොඳින් පෙන්නුම් කලේය.

මා දුටු සැනින් ඔහු විමතියට පත් වූවේය.

"ඩොක්ටර්! "

දෙඅත් එක් කරමින් ඔහු පැවසීය.

"කොහොමද අරුල්දාස්? "

"අනේ මන්දා සර් පහු ගිය මාස දෙකට ගොඩක් අමාරු වුනා, බදුල්ල ස්පිරිතාලෙ සතියක් විතර නතර වෙලත් හිටියා. සීටී පරීක්ෂණයකුත් කලා. "

විස්තර පවසන අතර ඔහු ඉදිරිපත් කල පර්යේෂණ වාර්තා වල පිළිකාවේ වර්ධනය වීමක් පිළිබඳ සාක්ෂි දැකිය නොහැකි විය.

"දැන් මොනවද අමාරු?"

හැමදාම හවස් වෙනකොට වමනෙ යන්න පටන් ගන්නවා ඩොකටර්, පාන්දර වෙනකල්ම නතර වෙන්නෙ නෑ. අන්තිමට ලේත් ගිහින් තමයි නතර වෙන්නෙ." කන්න කිසිම පිරියක් නෑ. 

පොඩ්ඩක් වත් හිටගෙන ඉන්න බෑ ඔලුව කැරකැවෙනවා, කකුල් වලංගු නෑ වගේ, ක්ලිනික් එකෙන් කිව්වා තව සී ටී එකක් කරල බලමු කියලා."

මොළයේ ඉදිරි මස්තිෂ්කයෙහි පිළිකාවක් හට ගත් විට මෙවෙනි අතුරු විපාක බලාපොරොත්තු විය යුතුය.  මා හැකි පමණ ඔහුට කරුණු පැහැදිලි කර දුනිමි.

එමෙන්ම මා හට වැටහී ගිය තවත් කරුණක් වූවේ ඔහු කායිකව මෙන්ම මානසිකවද දුර්වලව සිටින බවය. එයින් ඇතිවන මානසික පීඩනය කායික දුර්වලතා තවත් වැඩි කරයි.

රෝගය ගැනම සිතමින් සිටීම රෝගය පාලනයට සුදුසු නොවන බව ඔහුට පහදා දීමට මා හැකි පමණ උත්සාහ කලෙමි.

"කොහොමද ඩොක්ටර් හිතන්නෙ නැතුව ඉන්නෙ, ලොකු දුව දැන් 9 වසරෙ, දෙවෙනි දුව 7 වසරෙ පුතා 6 වසරෙ කොහොමද එයාලගෙ ඉගෙනීම් ගැන බලන්නෙ. මට බදුල්ලෙ යන්න එන්නත් ලොකු වියදමක් යනවා. "

"වයිෆ් වත්තෙ වැඩ කරල හම්බ වෙන පොඩි මුදලින් මේ ඔක්කොම වියදම් කරන්න ඕනෙ. මම නිකන්ම මෙහෙම ඇඳට වෙලා ඉන්නවා. ජීවිතෙත් එපා වෙනවා මේව හිතනකොට ඩොක්ට"

ඔහුගේ ගැටලු වලට ස්ථීර විසදුමක් සිතාගත නොහැකි වූ තැන කල හැකිවූ එක දෙය වූවේ ඔහුව දිරි ගැන්වීම පමණකි.

පැයක පමණ කාලයකට  පසු අපි අරුල්දාස්ට සමු දුන්නේ හැකි අයුරින් ඔවුනට යළිත් උපකාර කිරීමේ අදිටන ඇතිවය.

යමක් දීමෙන් ලැබෙන සතුට, සැනසුම වෙන කිසිම දෙයකින් විඳිමට නොහැකි බව යළිත් වරක් මා හට ප්‍රත්‍යක්ෂ විය. වසර ගණනක සිට දුක් කරදර විදින ඔවුන් හට යම්තාක් දුරකට හෝ අස්වැසිල්ලක් සතුටක් මෝදු වූ දීපාවලී දිනක් උදා කිරීමට හැකි වූවා යැයි සිතේ.

නමුත් ඔවුන්ගේ අනාගතය කෙසේ වේවිද? සිය දරුවනට සුරක්ෂිත අනාගතයක් උදාකිරීම සෑම පියෙකුගේම අභිලාෂය වේ. එය ඉටුකර ගැනීමට නොහැකි වූ කල සෙනෙහෙබර පියෙකුට ඇතිවන හැඟීම් කෙතරම් දුක්බරද.

කිසිවෙකුට හෝ  මොවුනට සුලුවෙන් හෝ උපකාරයක් විය හැකි නම් එය ඔවුනට මහාමෙරක් වැනි උදව්වක් වනු නොඅනුමානය.

ඉතිං අවැසි අයට පහත දුරකතන අංක මගින් තොරතුරු ලබා ගත හැක.

වෛද්‍ය කසුන් එරංග -  0769126166

නානුඔය ග්‍රාමනිලධාරි මහතා - 0726264344

අරුල්දාස් මහතා - 0525711070

ප්‍රෙෂර් වලට සීනි වලට බේත් බොනවද?

ඔන්න අපේම වරදින් සෑදෙන බෝ නොවන රෝග වලක්වා ගැනීමේ පියවර 11 ලිපිමාලාවෙ අවසන් පියවර තමයි මේ. "ඔබට ලබා දෙන ප්‍රතිකාර හා උපදෙස් නිවැරැදිව පිළිපැදීම."

මුලින් රෝගියෙක් එක්ක ඇති වුන පොඩි සංවාදයක් කියල ඉන්නම්.

මේ බාහිර රෝගී අංශයට ආව වයස අවුරුදු 62 ක් විතර වෙන අම්ම කෙනෙක්. ඔලුව කැරකෙනව වගේ කියල සීනියි, පෙශර් එකයි බලා ගන්න ඇවිත් 

"ලේ වල සීනි ප්‍රමාණය නම් ටිකක් වැඩියි 185ක් වෙනව උදේ තේකක් වත් බිව්වද?"

"අනේ නෑ ඩොක්ටර් රෑ කෑවට පස්සෙ වතුර විතරයි බිව්වෙ"

"පෙශරුත් බලමුකො, 

පෙශර් එකත් ටිකක් වැඩි වෙලානෙ 160යි 100ක් වෙනවා"

"කෝ බලන්න පොත."

පොතට අනුව වරින් වර පුද්ගලික වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථාන කීපයකින් ප්‍රතිකාර ලබා ඇත. නියම කර ඇති ඖෂධ ප්‍රමාණවත් නොවේදැයි නිගමයට පෙර සුපුරුදු ප්‍රශ්නයක් ඇසුවෙමි.

"මේ තියෙන විදිහට හරියට බේත් ටික බිව්වනෙ නේද?"

"ඔව් ඩොක්ටර් හරියට බිව්වා, සති දෙකකට කලින් පෙශරුයි සීනියි බලනකොට දෙකම නියම ගානට තිබ්බා. ඉතිං මම සීනි පෙත්තයි පෙශර් පෙත්තයි දෙකම බොන එක නැවැත්තුවා. ඔය හැටි බේත් බොන්න හොඳ නැහැනෙ නේද ඩොක්ටර්!"

රෝගියාගේම වරදක් කිව නොහැක. සමහර රෝගීන් හට දීර්ඝකාලීනව ඖෂධ ගැනීමේ අවශ්‍යතාව හා එහි වැදගත්කම ගැන ටිකක් බරපතල ලෙස අවවාද කල යුතුවේ.

"ඒ කියන්නෙ ඒ වෙලාවෙ ඩොක්ටර් කිව්වද බේත් නතර කරන්න කියල?

"අපෝ නෑ, ඔය විදිහටම බොන්න කියල තමයි කිව්වෙ."

ඒකනේ, ඩොක්ටර් කෙනෙක් නිකන් බේත් දෙන්නෙ නැහැනේ. අම්මේ පෙශර්, සීනි කියන්නෙ කැස්ස හැම්බිරිස්සාව වගේ හොඳ වෙන ලෙඩ නෙවෙයි, බේත් වලින් කෑම බීම වලින් පරෙස්සම් වෙලා පාලනය කර ගන්න ලෙඩ."

"දැන් බලන්න පහු ගිය මාස ටිකේ හරියට බේත් බිව්ව නිසා සීනි පෙශර් දෙකට නියම ගානට අඩු වෙලා. බේත් නොබිව්ව නිසා දැන් ඒ දෙකම ගොඩක් වැඩි වෙලා, මේ වගේ පෙශර් සීනි දෙකම වැඩි වෙනක ගොඩක් අවදානම්, අංශභාගය, හාට් ඇටෑක් වුනත් හැදෙන්න පුලුවන්."

"කාලයක් යනකොට පෙශර් සීනි හොඳටම අඩුයි නම් ගොඩක් හෙමින් බේත් අඩු කරල බලන්න පුලුවන්, හැබැයි ඒක් කරන්න ඕනෙ ඩොක්ටර් කෙනෙක් කියන විදිහට නිතරම සීනි පෙශර් බලන ගමන්. අනෙක මාසෙන් මාසෙට හරියට සීනි පෙශර් බලාගෙන බේත් ගන්න ඕනෙ. ඒ වගේම හරියට වෙලාවට බේත් බොන්නත් ඕනෙ."

ඒක තමයි ඩොක්ටර්, මම හරියට බේත් ටික බොන්නම්.

` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` `

රුධිර පීඩනය, රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය ආහාර පාලනයෙන් හෝ ව්‍යායාම වලින් පාලනය කරන්න අපහසු වන විට ඖෂධ ලබා ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය වෙනවා.

ඔනෑම ඖෂධයක අතුරු ආබාධ අහිතකර තත්ව තියෙන බව ඇත්ත, ඒත් රුධිර පීඩනය, රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය අධික ලෙස වැඩි වීම මගින් සිදුවන හානිය බරපතලය.

බෝනොවන රෝග සඳහා නියම කරන මෙම ඖෂධ වලින් සිදුවන්නේ අදාල අසමතුලිත තත්වය (වැඩි වූ රුධිර පීඩනය හෝ රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය) සමතුලිතතාවය ගෙන ඒම පමණයි. එයින් රෝගය නිට්ටාවට සුව වීමක් සිදු වන්නේ නෑ ඉන් සිදු වන්නේ පාලනයක් පමණයි. ඖෂධය ගැනීම නතර කල විට යලිත් සුපුරුදු අසමතුලිතාව මතු වෙනවා. නමුත් මෙම ඖෂධ නිසා සිරුර සාමාන්‍ය පරිදි ක්‍රියාකරන්නවා එවිට අධික රුධිර පීඩනය හෝ රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය නිසා සිරුරරට සිදුවන හානිය හා අතුරු විපාක වැලකෙනවා. 

රුධිර පීඩනය හෝ රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය පාලනය සඳහා ඖෂධයක් වෛද්‍යවරයෙක් නියම කලොත් ඒ සම්බන්ධයෙන් දෙන උපදෙස් නිවරැදිව අවබෝධ කර ගන්න.

උදා :-

1. ඖෂධය ගතයුතු වාර ගණන හා ප්‍රමාණය

2. කෑමට පෙරද පසුද යන වග.

3. ඖෂධය බොන අතරතුර ඇති වීමට ඉඩ ඇති සංකූලතා (රුධිර පීඩනය පාලනය සඳහා ලබා දෙන සමහර ඖෂධ වලින් අඩු රුධිර පීඩන තත්වයක් ඇති වුවහොත් දැනෙන රෝග ලක්ෂණයන් මොනවාද,  රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය පාලනයට ලබා දෙන සමහර ඖෂධ වලින් අඩු රුධිර සීනි තත්වයක් ඇති වුවහොත් දැනෙන රෝග ලක්ෂණයන් මොනවාද වැනි කරුණු ) අසා දැනගත යුතුය.

4. නැවත රුධිර පීඩනය හෝ රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය පරීක්ෂාවට පැමිණිය යුතු දිනය.

සෑම විටම තමා ගන්නා ඖෂධ නාමයන් හා ප්‍රමාණයන් මතකයේ තබා ගන්න. එමෙනඅස් ඖෂධ තබා ගැනීමට නිවැරැදිව ලේබල් කල සුලං නොවදින අසුරන සකසා ගන්න.

බෝනොවන රෝග සම්බන්ධයෙන් ඖෂධ ලබා ගැනීමට සිදු වන තත්වයක් යනු රෝගයේ තරමක් උත්සන්න අදියරකි. එනම් එහිදී රුධිර පීඩනය හෝ රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය වැඩි වීම වැනි අසංතුලිතතා නිසා සිරුරේ බොහොමයක් අවයව වලට හානි පැමිණීමට හැකියාව ඇති තත්ත්වයකි. එම නිසා තමාගේ සෞඛ්‍යය පිළිබඳව වෙනදාට වඩා සැලකිලිමත් විය යුතුය.

එනම්,

• නියමිත කාලසීමාවකට වරක් වකුගඩු වල තත්වය, හදවතේ ක්‍රියාකාරීත්වය, ඇස් වල තත්වය පරීක්ෂා කර ගතයුතුය. මක් නිසාද රුධිර පීඩනය, රුධිරයේ සීනි ප්‍රමාණය ඉහල යාම දිගු කාලයක් පැවතීමේදී ඉහත අවයව වලට සියුම් ලෙස හානි සිදුවේ. එම සියුම් හානි පසුකාලීනව දරුණු තත්වයන්ට පත්වීමට ප්‍රථම හදුනාගෙන ප්‍රතිකාර කලයුතු වනවා.

• දියවැඩියා රෝගයෙන් පෙලෙන අය තම පාද ගැන වැඩි අවධානයයක් දිය යුතුවේ. සෑම දිනකම හොඳින් සිය පාද පරීක්ෂා කලයුතුය (යටිපතුල්, ඇඟිලිකරු අතර ) මක්නිසාද බොහෝ දියවැඩියා රෝගීන්ගේ ස්නායු අන්ත දුර්වල වීමේ අතුරු විපාකය නිසා දෙඅත් දෙපා වල සංවේදීබව අඩු වේ. මෙවිට කුඩා තුවාල වල වේදනාව නොදැනේ. එම කුඩා තුවාල ආසදනය වුවහොත් එම ආසාදන පාලනය ඉතා අසීරු වේ. එවැනි අවස්ථා කෙලවර වන්නේ පාදයේ කොටසක් කපා දැමීමෙනි.

• බෝනොවන රෝගයක් පවතින (දියවැඩියාව / අධි රුධිර පීඩනය) රෝගියෙකු සිය පවුලේ ළඟම ඥාතීන් බෝනොවන රෝග හදුනා ගැනීමේ පරීක්ෂා සඳහා යොමු කල යුතුය. බොහොමයක් බෝනොවන රෝග වලට ජානමය බලපෑමක් ඇත.

• අධි රුධිර පීඩනය, දියවැඩියාව වැනි බෝනොවන රෝගයකින් පෙලෙන සෑම කාන්තාවක්ම ගර්භණීවීමට ප්‍රථම සිය රෝග තත්වය ඉතා හොදින් පාලනය කරගත යුතුය.

• බෝනොවන රෝගයකින් පෙලෙන ඒ සඳහා ප්‍රතිකාර ලබා ගන්න සෑම අයෙක්ම වෛද්‍යවරයෙකු හමුවන සෑම විටම සිය රෝග නිශ්ච ය කාඩ්පත ( Diagnosis Card) හෝ සායන පොත (Clinic record)රැගෙන යාම අත්‍යවශ්‍ය වේ. මක්නිසාද වෙනත් රෝගයකට ප්‍රතිකාර නියම කිරීමේදී දැනට ප්‍රතිකාර ලබන රෝගයේ පාලනයට බලපෑමක් නොවන ලෙස හා දැනට ගන්න ඖෂධ හා අනිසි ලෙස ක්‍රියානොකරන ඖෂධ තීරණය කිරීමට සිදුවන බැවිනි. 

ඔන්න දැනට වසරක පමණ කාලයක ඉඳන් කතාකල "අපේම වරදින් සෑදෙන බෝ නොවන රෝග වලක්වා ගැනීම" ලිපිපෙල අදින් අවසන් වෙනවා. අලුතින් කියවන අයට පහසුවක් වෙන්න එම ලිපි සියල්ල පහත දක්වන්නම්.

• අපේම වරදින් සෑදෙන බෝ නොවන රෝග (Non Communicable Diseases)
• පියවර 1 හා 2. දුම්පානය හා මත්පැන් පානය නැවැත්වීම. ( දුස්සාධ්‍ය රෝග වලින් බේරීමේ මග)
• පියවර 3. නියමිත ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය පවත්වා ගැනීම. (බර ගානටද?)
• පියවර 4. දිනපතා සිරුරට හොඳින් ව්‍යායාම ලබාදීම. (හොර ඇඟට ලෙඩ ගොඩයි)
• පියවර 5. වැඩි වශයෙන් එළවළු හා පලතුරු ආහාරයට ගැනීම. (දිනකට එළවළු හෝ පලතුරු වේල් 5ක් - Five servings per day)
• පියවර 6. දිනකට ආහාර වලට එකතු කරන ලුණු ප්‍රමාණය දිනකට තේ හැන්දක් දක්වා අඩු කිරීම. (ලුණු නැතිවම බැරිද?)
• පියවර 7. සීනි භාවිතය හැකි තරම් අඩු කිරීම. (සීනි වැඩිවෙන්න කලින් )
• පියවර 8. මේදය අඩංගු ආහාර ගැනීම හැකිතාක් අඩු කිරීම. (කොලෙස්ටෙරෝල් වැඩි වෙලාද?)
• පියවර 9. මානසික සෞඛ්‍යය හැකිතාක් නිරෝගීව තබා ගැනීම. (හිත හොඳයි නම් ලෙඩ අඩුයි)
• පියවර 10. ඔබගේ තත්වය පිළිබඳව මනා අවබෝදයක් තබා ගැනීම. (ඔබ ඔබේ සෞඛ්‍යය තත්වය ගැන සැලකිලිමත්ද?)

ඔබ ඔබේ සෞඛ්‍යය තත්වය ගැන සැලකිලිමත්ද?

සෑම සුවදිවි සායනයකම අවසානයේ පැවැත්වෙන පැයක සාකච්ඡාව බොහෝ විට රසවත්‍ එකකි. එය එසේ වීම බොහොමයක් අහිතකර සෞඛ්‍යය පුරුදු හදුනා ගැනීමටත් ඒවාට ප්‍රායෝගික විසදුම් සොයා ගැනීමටත් විශාල උදව්වකි.

මම ඒ සංවාදයක කොටසක් සඳහන් කරන්නම්.

සංවාදයට ක්‍රියාකාරිකව සහභාගී වූවේ එදින සායනයට එක් වූ වයස 40ක් පමණ වූ මහත්මයෙකි. මට මතක පරිදි සායනයේදී හදුනාගත් පරිදි ඔහුගේ රුධිරගත සීනි, රුධිර පීඩනය සාමාන්‍ය සීමාව ඉක්මවීමට ආසන්න තත්වයක පැවති අයෙකි.

"ඩොක්ටර්, අපේ අම්මලා තාත්තලා කවදාවත් සීනි පෙශර් බලන්න ගිහින් නෑ ඔය හොඳට ඉන්නෙ. ඕව බැලුවහම තමයි ලෙඩ වැඩි."

"හොඳ ප්‍රශ්නයක් තමයි. මොකක්ද මහත්මයාගෙ නම?'

"නිමල්!"

"හොඳයි නිමල් මහත්තයාගෙ අම්ම තාත්ත ගැන පොඩි විස්තරයක් කියන්න බලන්න."

"තාත්තා ගොවිතැන් කලේ, අම්මත් ඉතිං ඒවට උදව් කරන එකයි ගෙදර වැඩයි තමයි කලේ.  පවුලෙ ඔක්කොම දරුවො මාත් එක්ක 5ක්. එයාලගෙ වැඩ කලෙත් අම්මා තනියම."

"එතකොට ඔබතුමා පොඩි කාලෙ කෑම බීම එහෙම කොහොමද?"

"ඇත්තම කියනවා නම් ඩොක්ටර් ඒ කාලෙ ගොඩක් ආර්ථික අමාරුකම් තිබ්බා. ගොඩක් වෙලාවට වේල පිරිමහ ගත්තෙ වත්තෙ පිටියෙන්ම තමා."

"ඒ කිව්වෙ?"

"වත්තෙ හැමතැනම මොන මොනව හරි එළවළු ගහක් දෙකක් අම්ම හදල තිබ්බා, කරවිල, බණ්ඩක්කා, බටු, මෑ කරල් වගේ. ඕව එකක් එක්ක පලා මැල්ලුමක් හදනවා. ඒ දවස් වල කතුරුමුරුංගා ගස් දෙකතුනක් වත්තෙ තිබුනා. ගොටුකොළ මුකුණුවැන්න කියන්නෙ හැමතැනම වගේ වැවෙන පැලෑටි වගේනෙ.

ඕවට අමතරව කොස් පොලොස් දෙල් වුනත් ගමේ හැමතැනම තිබ්බා."

"ඉදල හිටල වෙනසකට වගේ ෆ්රයිඩ් රයිස් එකක් කොත්තුවක් එහෙම කන්න ඇතිනෙ ඔය කිව්වට?"

නිමල් මහතාට එකවරම පහල වූයේ සිනහවකි. "ඒ කාලෙ කොහෙද ඒව ඩොක්ටර්, අම්මල හිතුවෙ කඩෙන් බත් එකක් කනව කියන්නෙත් අපරාදයක් අමතර වියදමක් කියල."

"හොඳයි එහෙනම් සාරාංශෙ කිව්වොත් මහත්තයාගෙ අම්මල තාත්තලා හැමදාම වගේ කාල තියෙන්නෙ එළවළු පලා වර්ග, දවස තිස්සෙම මහන්සිවෙලා."

"දැන් නිමල් මහත්තයගේ විස්තර ටිකක් කිව්වොත්"

"මම ----- තේ වත්තේ කාර්යාලයේ තමයි වැඩ කරන්නේ. ගෙවල් හෝමාගම. මෙහෙ වත්තෙ නිල නිවාස වල  ඉන්නෙ. මට විතරක් උයන්න කම්මැලි නිසා ගොඩක් වෙලාවට කඩෙන් තමයි කන්නෙ.

එතකොට ඉතිං ගුණ අගුණ හොයන්න අමාරුයිනෙ. සමහර වෙලාවට රෝල්ස් එකක් කාල ටි එකක් බීල ශේප් වෙන වෙලාවලුත් තියෙනවා."

"ඒ කියන්නෙ වැඩිය මහන්සි වෙන්නෙ නෑ ටිකක් තෙල් ලුණු වැඩි කෑම තමයි ගොඩක් වෙලාවට කන්නෙ." 

"ඉතිං බලන්න අපේ අම්මලා තාත්තලා ජීවත් වුන ජීවන රටාව නෙවෙයි අපි ගෙවන්නේ  ඊට හාත්පසින්ම වෙනස් නරක ජීවන ක්‍රමයක්. එයාලට මේ කියන බෝ නොවන වැලඳෙන්න තිබ්බ අවදානම වගේ හතර පස් ගුණයක අවදානමක් අපිට තියෙනවා නේද. ඒ කියන්නෙ එයාලට වයස 60ක් 70ක් වෙන්කොට හැදෙන ලෙඩ අපිට වයස 30ක් 40ක් වෙනකොට හැදෙන්න පුලුවන් නේද?"

"ඒකනම් ඇත්ත ඩොක්ටර් ඒත් මොනව කරන්නද? ඒත් ඉතිං කාලෙට ඔබින විදිහට හැඩ ගැහෙන්නත්  එපැයි!"

"අන්න ඒ හන්ද තමයි තමන්ගෙ සෞඛ්‍යය තත්වය ගැන සැලකිල්ලෙන් ඉන්න ඕනෙ කියන්නෙ.

ඉස්සර වගේ නෙවෙයි දැන් ගොඩක් අයට අඩු වයසින් බෝනොවන රෝග වැළඳෙනවා. හැබැයි අවදානම් සහිත එහෙම නැත්නම් නිරෝගී සීමාව පනින්න ඔන්න මෙන්න කාලෙදි හදුනා ගත්තොත් ලේසියෙන් වලක්වා ගන්න පුලුවන්."

ඉතිං මොකක්ද අපි ඒකට කරන්න ඕනෙ?

"හැම අවුරුදු 35 ඉක්මවූ කෙනෙක්ම අවුරුදු 2කට 3කට සැරයක් වත් තමාට බෝනොවන රෝගයක් වැළඳීමට තියෙන හේතු කාරක පරීක්ෂා කර ගන්නෙ ඕනෙ."

මොනවද  මේ බෝනොවන රෝගයක් වැළඳීමට තියෙන හේතු කාරක?

- වයස අවුරුදු 40ට වැඩි වීම 

- දුම්පානය 

- ස්ථූලභාවය (ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය/  BMI හා ඉනේ වට ප්‍රමාණය අනුව තීරණය වන්නකි )

- රුධිර පීඩනය - දියවැඩියාව ඇති අයෙක් නම් රුධිර පීඩනය රසදිය මිලිමීටර් 130/80 ට වැඩි වීම හෝ දියවැඩියාව නැති අයෙක් නම් රුධිර පීඩනය රසදිය මිලිමීටර් 140/90 ට වැඩි වීම

- තමාගේ ළඟම ඥාතියකුට (අම්මා,තාත්තා, සහෝදර සහෝදරියක් ) රුධිර සංසරණ පද්ධතිය ආශිත රෝග පැවතීම.

- තමාගේ ළඟම ඥාතියකුට (අම්මා,තාත්තා, සහෝදර සහෝදරියක් ) දියවැඩියාව වැළඳී තිබීම.

මෙන්න මේ හේතු කාරක ටික පරීක්ෂා කර ගන්න තියෙන පහසුම ක්‍රමය තමයි සුවදිවි සායනයකට සහභාගී වීම. මේ වෙනකොට සෑම රෝහලකම වගේ මේ සුවදිවි සායන මාසිකව පැවෙත්වෙනවා. 

ප්‍රතිකාරයට වඩා වළක්වා ගැනීම දහස් වාරයකින් වාසි සහගතයි!

ඔන්න අපේම වරදින් සෑදෙන බෝ නොවන රෝග වලක්වා ගැනීමේ පියවර 11 යටතේ දසවෙනි පියවර ගැනත් අපි මේ කතා කලා.

"ඔබගේ සෞඛ්‍යය තත්වය පිළිබඳව මනා අවබෝදයක් තබා ගැනීම."

හිත හොඳයි නම් ලෙඩ අඩුයි

මේ ගැන වඩාත් විස්තර ඇතිව වඩාත් රසවත් ලිපිකීපයකින් අපි කතා කලා මතක ඇති. කියවන්න බැරි වුන අය පහල යොමු ඔස්සේ ගිහින් බලල එන්න. (කියවපු අයටත් නැවත මතක් වෙන්න කියවල එන්න, ජීවිතයට පොඩි තල්ලුවක් ලැබේවි)

දැවෙන ජීවිත

නිවුණ ජීවිත

ඔයාටත් ස්ට්‍රෙස්ද?(මානසික පීඩනය) 

නිවරැදි විවේකයක්

මානසික ආතතියත් එක්ක අපේ සිරුර කොයි තරම් දුර්වල වෙනවද කියන එක දැන් ඔයාලට හොඳින් වැටහෙනවනේ

ඉතිං ඒ ලිපිවල අන්තර්ගතයේ සාරාංශයක් තමයි අද ලිය වෙන්නේ. 

ගොඩක් අය හිතාගෙන ඉන්නෙ මානසික පීඩනය කියනනේ හිතේ හැදෙන, හිතට නැත්නම් ඔලුවට විතරක් බරක් වෙන දෙයක් කියල. නැහැ, ඔයා නොදැන මානසික පීඩනය නිසා සිරුරටද විශාල වෙන හානියක් වෙනවා.

මේ ගැන දැනුවත් වීමටත් එක්ක හැකි තරම් සරලව මානසික පීඩනය සිරුර අභ්‍යන්තරයේ ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය කෙටියෙන් පැහැදිලි කරන්නම්.

 ඉහත සඳහන් කල මානසික පීඩනයට හේතුවන කිසියම් හේතු සාධකයක් නිසා අප තුල බියක්, පීඩනයක්, අප්‍රසාදයක් හෝ තිගැස්මක් ඇති වනවා එය මුලින්ම හඳුනා ගන්නේ අපේ මොළය අභ්‍යන්තරයේ ඇති "හයිපොතැලමස" යන ස්ථානයෙන්. ඉන් මානසික පීඩනය හදුනා ගැනීමේන් පසු එයින් CRH (Corticotropin Releasing Hormone) නම් හෝමෝනය මුදා හරිනවා. එය පිටියුටරි ග්‍රන්ථිය මගින් හදුනා ගෙන එයට පිලිතුරු ලෙස ACTH (Adrenocorticotropic Hormone) නම් හෝමෝනය මුදා හරිනවා. මෙම හෝමෝනය රුධිරය ඔස්සේ අපේ වකුගඩු වල ඉහල පිහිටා ඇති අධිවෘක්ක ග්‍රන්ථි වලට පණිවිඩය ගෙන යනවා. එවිට එම ග්‍රන්ථියෙන් කෝ(ර්)ටිසෝල් (Cortisol) නම් හෝමෝනය නිපදවනවා.

මොකක්ද මේ කෝටිසෝල් (Cortisol)!

කෝටිසෝල් මානසික පීඩනයට සිරුර සූදානම් කිරීමට සිරුර තුල මහත් පෙරළියක් සිදු කරනවා. මේ නිසාම මෙය සිරුරේ ස්ට්‍රෙස් හෝමෝනය (Stress Hormone) ලෙසද හඳුන්වනවා. 

මා පහතින් ඉදිරිපත් කරන සිරුරේ සිදුවන වෙනස්කම් බොහොමයකට මෙම හෝමෝනය කෙලින්ම හෝ වක්‍රාකාරව වගකිව යුත්තා වනවා.

හැබැයි මේ හෝමෝනය කෙටි කාලීනව යම් අභියෝගයකට මුහුන දීමට නම්  ඉතා ප්‍රයෝජනවත්. (උදාහරනයක් ලෙස - මීටර් සියය දුවන්නට සූදානම් වන ක්‍රීඩකයෙකුට ) මක් නිසාද ක්ශණිකව සිරුර තුල වැඩි ශක්තියක් නිපදවීම හා සිරුර අවධානමකට මුහුණ දීමට හැඩ ගැස්සවීම මෙමගින් මනාව සිදු කරනවා.

නමුත් දිගුකාලීනව මෙම හෝමෝනය නිපදවීම නම් සිරුරට කිසිසේත්ම හිතකර නැහැ.

මානසික සුවතාව වැඩි වන ක්‍රියාකාරකම් අපිට අවශ්‍ය වන්නේ ඇයි?

• එය අපේ සිත්වල හට ගන්නා තරහ අඩු කරනවා / පාලනය කරනවා.

හිතල බලන්න තරහ නිසා අපිට සිද්ද වෙන පාඩු කොයිතරම්ද කියල. 

• එය හදිසි අනතුරු අවම කිරීමට උදව් වෙනවා.

ගොඩක් හදිසි අනතුරු වලට හේතුවක් තමයි මානසික ආතතිය නිසා අවධානය අඩු වීම.

• එය පව්ලේ හා වැඩ කරන ස්ථානයේ සමඟිය වැඩි කරවනවා

හිතන්න අපි වැඩි පුර කතාබහ කරන්නෙ හිතේ සතුටින් ඉන්න වෙලාවටද? පීඩනයකින් ඉන්න වෙලාවකටද? ඉතින් මේ මානසික පීඩනය නිසා අපි තියෙන ප්‍රශ්න තවත් වැඩි කර ගන්නවා ගෙදර, වැඩකරන තැන සාමාජිකයො එක්ක ගැටලු ඇති කරගෙන.

• රැකියාව හා සබැඳි මානසික පීඩනය අවම කරන අතර නායකත්ව ලක්ෂණ වැඩි දියුණු කරවනවා.

අපි ගැටලුවක ඉන්න වෙලාවට වෙනත් දෙයක් ගැන සිත යොමු කරන්න අමාරුයි. 

• විභාග ආශ්‍රිත මානසික පිඩනය අඩු කරනවා.

කවුරු වුනත් විභාග ගැන හිතුවහම ටිකක් නොසන්සුන්. ඒත් ඒ බිය නිසා ඇතිවෙන පීඩනයෙන් අපේ හිත අවුල් සහගත වෙනවා, එතකොට කොහොමද යමක් මතක තියා ගන්නෙ? ඒ කියන්නෙ අපිට මානසික පීඩනය අඩු කරගන්න යමක් කරන්නම වෙනවා.

• සිත අපේ ශරීර සෞඛ්‍යයේ වර්ධනයට ඉතා වැදගත් වෙනවා.

මේ ගැන ඉහත විස්තර කලා මතක ඇති!

• මානසික පීඩනය අධිරුධිර පීඩනයට හා හෘදයාබාධ වැනි රුධිර සංසරණ පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝග වැළඳීමේ හැකියාව ඉහල දමනවා.

ඉහත කියල තියෙන විදිහට කෝර්ටිසෝල් තමා මේකට උදව් කරන්නෙ.

• මානසික සෞඛ්‍යය යහපත් කරන ක්‍රියාකාරකම් මගින් ජීවිතය විඳවීමට වඩා රසවත්ව විඳීමට ඉඩ සලසනවා.

මේ ගැන මෙන්න මේ ලිපියෙන් අපි කතා කලා

ජීවිතය විඳින්න....!

• සමහර තරගකාරි ක්‍රීඩාවන් වුවද මානසික පීඩනයට හේතු වෙන්න පුලුවන්.

කොහොමද තීරණාත්මක ක්‍රිකට් මැච් එකක අන්තිම හරිය වෙද්දි ?

• දුර්වල මානසික සෞඛ්‍යයකින් යුතු වීම දුම් පානය, මත්පැන් , නරක ආහාර පුරුදු වැනි ඇබ්බැහි වීම වලට හේතු වෙනවා.

ඕන තරම් දැකල ඇතිනෙ පොඩි ප්‍රශ්නයක් ආවත් බෝතලේ බදා ගන්න අය.

මොනවද අපිට මානසික සෞඛ්‍යය වැඩි දියුණු කර ගන්න කරන්න පුළුවන් ක්‍රියාකාරකම්

• දිනපතා භාවනාක යෙදීම හෝ ආගම ඇදහීමේ යෙදීම.

ඉතා වැදගත් දෙයක්, හිත ටිකක් සංසුන් කර ගත්තහම ගොඩක් ප්‍රශ්න වලට විසදුම් පේන්න පටන් ගනවා. මේ විදිහට සිත පාලනය කර ගන්න පුරුදු අයට ගොඩක් අභියෝග ජය ගන්න ශක්තිය තියෙනවා.

• සංගීතය සවන් දීම.

සෑම කෙනෙක්ම වගේ කුමක්හෝ සංගීතයකට ආසයි. හිත සංසුන් කර ගන්න ගොඩක් ලේසියෙන් උදව් කර ගන්න පුලුවන් ක්‍රමයක්.

• ඇවිදීම හෝ යෝග ව්‍යායාම වැනි ක්‍රියාකාරකමක යෙදීම.

හිතටත් හොඳයි, ඇඟටත් හොඳයි. 

• තමන් කැමති විනෝදාංශයක යෙදීම.

දැන්නම් ගොඩක් අය විනෝදාංශ වලින් ඈත් වෙලා. ඒත් උත්සාහයක් අරන් බලන්න පරණ විනෝදාංශයක් පටන් ගන්න.

• කලින් නින්දට යාම කලින් අවදි වීම.

කලින් නින්දට යාමෙන් හොඳ නින්දක් ලැබෙනවා, කලින් අවදි වීමෙන් මුලු දවසටම කාලය ඉතිරි වෙනවා. එතකොට නැගිට්ට වෙලේ ඉදන් ඔලුව ගිනි අරන් වගේ දඟලන්න ඕනෙ නෑ.

• ස්භාවධර්මය නිරීක්ෂණය - ගහකොල නිරීක්ෂණය, තාරකා නිරීක්ෂණය.

කිසිම වියදමක් නැතුව ගොඩක් සාමකාමී විනෝදයක් ලබන්න පුලුවන් දෙයක්. කරල තියෙන අය දන්නවානේ!

• සුරතල් සතෙක් / සතුන් ඇති කිරීම.

තමන් කැමති වර්ගයක සුරතල් සතෙක් ඇති කිරීමෙන්, එම සතා නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් සුරතල් කිරීමෙන් හිතට ලොකු සහනයක් සතුටක් ලැබෙනවා.

• සිය පවුල, දරුවන් සමඟ විනෝදයෙන් කාලය ගත කිරීම, චිත්‍රපටයක් නැරඹීමට හෝ විනෝද චාරිකාවක යෙදීම.

අමුතුවෙන් කියන්න දෙයක් නෑ අපේ සිත් හඳුනා ගන්නෙ අපිත් එක්ක ඇත්තටම සතුටු වෙන්නෙ මේ අයනේ. කලින් ලිපියකුත් මේ ගැන ලිව්වා මතක ඇති.

නිවරැදි විවේකයක්...!

හැකි පමණ සැහැල්ලු සිතෙන් සිටීම හා සිනාමුසු මුහුණින් යුතුවීම, උද්‍යෝගමත් ලෙස කතා බහේ යෙදීම.

ඔන්න අපේම වරදින් සෑදෙන බෝ නොවන රෝග වලක්වා ගැනීමේ පියවර 11 යටතේ නවවෙනි පියවර ගැන තමයි අපි මේ කතා කරල ඉවර වුනේ.