Saturday, June 11, 2016

හිත හොඳයි නම් ලෙඩ අඩුයි


මේ ගැන වඩාත් විස්තර ඇතිව වඩාත් රසවත් ලිපිකීපයකින් අපි කතා කලා මතක ඇති. කියවන්න බැරි වුන අය පහල යොමු ඔස්සේ ගිහින් බලල එන්න. (කියවපු අයටත් නැවත මතක් වෙන්න කියවල එන්න, ජීවිතයට පොඩි තල්ලුවක් ලැබේවි)


මානසික ආතතියත් එක්ක අපේ සිරුර කොයි තරම් දුර්වල වෙනවද කියන එක දැන් ඔයාලට හොඳින් වැටහෙනවනේ
ඉතිං ඒ ලිපිවල අන්තර්ගතයේ සාරාංශයක් තමයි අද ලිය වෙන්නේ. 

ගොඩක් අය හිතාගෙන ඉන්නෙ මානසික පීඩනය කියනනේ හිතේ හැදෙන, හිතට නැත්නම් ඔලුවට විතරක් බරක් වෙන දෙයක් කියල. නැහැ, ඔයා නොදැන මානසික පීඩනය නිසා සිරුරටද විශාල වෙන හානියක් වෙනවා.

මේ ගැන දැනුවත් වීමටත් එක්ක හැකි තරම් සරලව මානසික පීඩනය සිරුර අභ්‍යන්තරයේ ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය කෙටියෙන් පැහැදිලි කරන්නම්.

 ඉහත සඳහන් කල මානසික පීඩනයට හේතුවන කිසියම් හේතු සාධකයක් නිසා අප තුල බියක්, පීඩනයක්, අප්‍රසාදයක් හෝ තිගැස්මක් ඇති වනවා එය මුලින්ම හඳුනා ගන්නේ අපේ මොළය අභ්‍යන්තරයේ ඇති "හයිපොතැලමස" යන ස්ථානයෙන්. ඉන් මානසික පීඩනය හදුනා ගැනීමේන් පසු එයින් CRH (Corticotropin Releasing Hormone) නම් හෝමෝනය මුදා හරිනවා. එය පිටියුටරි ග්‍රන්ථිය මගින් හදුනා ගෙන එයට පිලිතුරු ලෙස ACTH (Adrenocorticotropic Hormone) නම් හෝමෝනය මුදා හරිනවා. මෙම හෝමෝනය රුධිරය ඔස්සේ අපේ වකුගඩු වල ඉහල පිහිටා ඇති අධිවෘක්ක ග්‍රන්ථි වලට පණිවිඩය ගෙන යනවා. එවිට එම ග්‍රන්ථියෙන් කෝ(ර්)ටිසෝල් (Cortisol) නම් හෝමෝනය නිපදවනවා.

මොකක්ද මේ කෝටිසෝල් (Cortisol)!

කෝටිසෝල් මානසික පීඩනයට සිරුර සූදානම් කිරීමට සිරුර තුල මහත් පෙරළියක් සිදු කරනවා. මේ නිසාම මෙය සිරුරේ ස්ට්‍රෙස් හෝමෝනය (Stress Hormone) ලෙසද හඳුන්වනවා. 
මා පහතින් ඉදිරිපත් කරන සිරුරේ සිදුවන වෙනස්කම් බොහොමයකට මෙම හෝමෝනය කෙලින්ම හෝ වක්‍රාකාරව වගකිව යුත්තා වනවා.

හැබැයි මේ හෝමෝනය කෙටි කාලීනව යම් අභියෝගයකට මුහුන දීමට නම්  ඉතා ප්‍රයෝජනවත්. (උදාහරනයක් ලෙස - මීටර් සියය දුවන්නට සූදානම් වන ක්‍රීඩකයෙකුට ) මක් නිසාද ක්ශණිකව සිරුර තුල වැඩි ශක්තියක් නිපදවීම හා සිරුර අවධානමකට මුහුණ දීමට හැඩ ගැස්සවීම මෙමගින් මනාව සිදු කරනවා.

නමුත් දිගුකාලීනව මෙම හෝමෝනය නිපදවීම නම් සිරුරට කිසිසේත්ම හිතකර නැහැ.

මානසික සුවතාව වැඩි වන ක්‍රියාකාරකම් අපිට අවශ්‍ය වන්නේ ඇයි?

  • එය අපේ සිත්වල හට ගන්නා තරහ අඩු කරනවා / පාලනය කරනවා.
හිතල බලන්න තරහ නිසා අපිට සිද්ද වෙන පාඩු කොයිතරම්ද කියල. 
  • එය හදිසි අනතුරු අවම කිරීමට උදව් වෙනවා.
ගොඩක් හදිසි අනතුරු වලට හේතුවක් තමයි මානසික ආතතිය නිසා අවධානය අඩු වීම.
  • එය පව්ලේ හා වැඩ කරන ස්ථානයේ සමඟිය වැඩි කරවනවා

හිතන්න අපි වැඩි පුර කතාබහ කරන්නෙ හිතේ සතුටින් ඉන්න වෙලාවටද? පීඩනයකින් ඉන්න වෙලාවකටද? ඉතින් මේ මානසික පීඩනය නිසා අපි තියෙන ප්‍රශ්න තවත් වැඩි කර ගන්නවා ගෙදර, වැඩකරන තැන සාමාජිකයො එක්ක ගැටලු ඇති කරගෙන.
  • රැකියාව හා සබැඳි මානසික පීඩනය අවම කරන අතර නායකත්ව ලක්ෂණ වැඩි දියුණු කරවනවා.
අපි ගැටලුවක ඉන්න වෙලාවට වෙනත් දෙයක් ගැන සිත යොමු කරන්න අමාරුයි. 
  • විභාග ආශ්‍රිත මානසික පිඩනය අඩු කරනවා.

කවුරු වුනත් විභාග ගැන හිතුවහම ටිකක් නොසන්සුන්. ඒත් ඒ බිය නිසා ඇතිවෙන පීඩනයෙන් අපේ හිත අවුල් සහගත වෙනවා, එතකොට කොහොමද යමක් මතක තියා ගන්නෙ? ඒ කියන්නෙ අපිට මානසික පීඩනය අඩු කරගන්න යමක් කරන්නම වෙනවා.
  • සිත අපේ ශරීර සෞඛ්‍යයේ වර්ධනයට ඉතා වැදගත් වෙනවා.
මේ ගැන ඉහත විස්තර කලා මතක ඇති!
  • මානසික පීඩනය අධිරුධිර පීඩනයට හා හෘදයාබාධ වැනි රුධිර සංසරණ පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝග වැළඳීමේ හැකියාව ඉහල දමනවා.
ඉහත කියල තියෙන විදිහට කෝර්ටිසෝල් තමා මේකට උදව් කරන්නෙ.
  • මානසික සෞඛ්‍යය යහපත් කරන ක්‍රියාකාරකම් මගින් ජීවිතය විඳවීමට වඩා රසවත්ව විඳීමට ඉඩ සලසනවා.
මේ ගැන මෙන්න මේ ලිපියෙන් අපි කතා කලා

ජීවිතය විඳින්න....!

  • සමහර තරගකාරි ක්‍රීඩාවන් වුවද මානසික පීඩනයට හේතු වෙන්න පුලුවන්.
කොහොමද තීරණාත්මක ක්‍රිකට් මැච් එකක අන්තිම හරිය වෙද්දි ?
  • දුර්වල මානසික සෞඛ්‍යයකින් යුතු වීම දුම් පානය, මත්පැන් , නරක ආහාර පුරුදු වැනි ඇබ්බැහි වීම වලට හේතු වෙනවා.
ඕන තරම් දැකල ඇතිනෙ පොඩි ප්‍රශ්නයක් ආවත් බෝතලේ බදා ගන්න අය.


මොනවද අපිට මානසික සෞඛ්‍යය වැඩි දියුණු කර ගන්න කරන්න පුළුවන් ක්‍රියාකාරකම්

  • දිනපතා භාවනාක යෙදීම හෝ ආගම ඇදහීමේ යෙදීම.
ඉතා වැදගත් දෙයක්, හිත ටිකක් සංසුන් කර ගත්තහම ගොඩක් ප්‍රශ්න වලට විසදුම් පේන්න පටන් ගනවා. මේ විදිහට සිත පාලනය කර ගන්න පුරුදු අයට ගොඩක් අභියෝග ජය ගන්න ශක්තිය තියෙනවා.
  • සංගීතය සවන් දීම.

සෑම කෙනෙක්ම වගේ කුමක්හෝ සංගීතයකට ආසයි. හිත සංසුන් කර ගන්න ගොඩක් ලේසියෙන් උදව් කර ගන්න පුලුවන් ක්‍රමයක්.
  • ඇවිදීම හෝ යෝග ව්‍යායාම වැනි ක්‍රියාකාරකමක යෙදීම.
හිතටත් හොඳයි, ඇඟටත් හොඳයි. 
  • තමන් කැමති විනෝදාංශයක යෙදීම.
දැන්නම් ගොඩක් අය විනෝදාංශ වලින් ඈත් වෙලා. ඒත් උත්සාහයක් අරන් බලන්න පරණ විනෝදාංශයක් පටන් ගන්න.
  • කලින් නින්දට යාම කලින් අවදි වීම.
කලින් නින්දට යාමෙන් හොඳ නින්දක් ලැබෙනවා, කලින් අවදි වීමෙන් මුලු දවසටම කාලය ඉතිරි වෙනවා. එතකොට නැගිට්ට වෙලේ ඉදන් ඔලුව ගිනි අරන් වගේ දඟලන්න ඕනෙ නෑ.
  • ස්භාවධර්මය නිරීක්ෂණය - ගහකොල නිරීක්ෂණය, තාරකා නිරීක්ෂණය.
කිසිම වියදමක් නැතුව ගොඩක් සාමකාමී විනෝදයක් ලබන්න පුලුවන් දෙයක්. කරල තියෙන අය දන්නවානේ!
  • සුරතල් සතෙක් / සතුන් ඇති කිරීම.

තමන් කැමති වර්ගයක සුරතල් සතෙක් ඇති කිරීමෙන්, එම සතා නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් සුරතල් කිරීමෙන් හිතට ලොකු සහනයක් සතුටක් ලැබෙනවා.
  • සිය පවුල, දරුවන් සමඟ විනෝදයෙන් කාලය ගත කිරීම, චිත්‍රපටයක් නැරඹීමට හෝ විනෝද චාරිකාවක යෙදීම.
අමුතුවෙන් කියන්න දෙයක් නෑ අපේ සිත් හඳුනා ගන්නෙ අපිත් එක්ක ඇත්තටම සතුටු වෙන්නෙ මේ අයනේ. කලින් ලිපියකුත් මේ ගැන ලිව්වා මතක ඇති.

නිවරැදි විවේකයක්...!


  • හැකි පමණ සැහැල්ලු සිතෙන් සිටීම හා සිනාමුසු මුහුණින් යුතුවීම, උද්‍යෝගමත් ලෙස කතා බහේ යෙදීම.

  • ඔන්න අපේම වරදින් සෑදෙන බෝ නොවන රෝග වලක්වා ගැනීමේ පියවර 11 යටතේ නවවෙනි පියවර ගැන තමයි අපි මේ කතා කරල ඉවර වුනේ.

    4 comments:

    1. හැමදාම වගේ වටිනා උපදෙස් ටිකක්.....

      ReplyDelete
    2. උපදෙස් ටිකට තුති. කලින් නින්දට යාම වගේ කාරණා තමයි ඉතින් මට කරන්නම අමාරු..

      ReplyDelete
      Replies
      1. ස්තූතියි මල්ලි! ගොඩක් කාලෙකින් දැක්කෙ.

        Delete