Friday, July 31, 2015

ඇති වෙලාද? (Fed Up)



ඔයාලට මතක ඇති මිට මාස දෙකකට විතර කලින් ගොඩක් වැදගත් මාතෘකාවක් ඔස්සේ ලිපි 4ක දීර්ඝ කතා බහක් කලා. ඒ තරබාරු කම ගැන.
ඒකෙ අන්තිම ලිපිය වුන සතියෙන් බර අඩු කරගන්න කැමතිද? (General Motors: Weight Loss Diet Program) ලිපියේ උපදෙස් පිලිපැදපු ගොඩක් අයට තමන්ගෙ හොල්ලන්න බැරිව තිබ්බ බර අඩු කර ගන්න පුලුවන් වුනා.
පහත තියෙන්නේ ඒ ලිපි 4.


මේ ලිපි 4ම ලියන්න මාව පෙලෙඹෙව්වේ, මූලාශ්‍රය වුනේ ෆෙඩ් අප් - Fed up "ඇති වෙලා " කියන ඇමෙරිකානු වාර්තාමය චිත්‍රපටය.
ඔයාලට මතක ඇති තුන්වන ලිපියේදී මේ චිත්‍රපටය ඔයාලට හදුන්වලා දෙන ගමන් පොඩි ඉල්ලීමක් කලා සිංහල උපසිරැසි අඩවි වලට, මේ චිත්‍රපට ලංකාවෙ අයට බලන්න අවස්ථාවක් ලබා දෙන්න කියල.

ඉතින් ඒ ඉල්ලීමට පිළිතුරු ලැබිලා තියෙනවා.
අපි හැමෝම වගේ දන්න බයිස්කෝප් (Biscope.lk)වෙබ් අඩවියේ රොයිලි ප්‍රනාන්දු සහෝදරයා (සිංහල සබ් දාල ෆිල්ම් බලන අය නම් මෙයාව හොඳට දන්නවා නේද) ඔන්න ගොඩක් මහන්සි වෙලා මේ චිත්‍රපටයට සිංහල උපසිරැසි හදලා තියෙනවා. ඒ විතරක් නෙවෙයි ටොරන්ට් එකකුත් හොයල දීල තියෙනවා චිත්‍රපටය අපිට ලේසියෙන් ඩවුන්ලෝඩ් කරගන්න පුලුවන් විදිහට.
මම ගොඩක් ස්තුතිවන්ත වෙනවා රොයිලි සහෝදරයට මේ කරපු උතුම් කාර්යය වෙනුවෙන්.

පහත ලින්ක් එකෙන් ඔයාලට බයිස්කෝප් අඩවියේ "Fed up" චිත්‍රපටය ලබා දෙන පිටුවට යන්න පුලුවන්.

ආයේත් කියන්න තියෙන්නෙ අනිවාර්යයෙන් මේ චිත්‍රපටය නරඹන්න. 
හරියට පැය 1කුත් විනාඩි 30ක් කිසිසේත්ම අපතේ යාමක් නොවෙයි කියල මම සහතික වෙනවා. එහි තියෙන්නෙ මා ඉහත සඳහන් කල කතාවයි. නිකම්ම නෙවෙයි සියලු සාක්ෂි සාධක සහිතව. ඇත්ත ඔබ දකීවි. 

තරබාරු කම කෙනෙකුගේ ජිවිතයට කොතරම් බලපානවාදැයි දකීවි. 
ඉගෙන ගන්න දේවල් හිතවතුන් එක්ක බෙදා ගන්න. එයාලවත් මේ චිත්‍රපටය බලන්න යොමු කරවන්න.  

Tuesday, July 28, 2015

අපේම වරදින් සෑදෙන බෝ නොවන රෝග (Non Communicable Diseases)



මේ දිනවල පවතින වයිරස් සෙම්ප්‍රතිශ්‍යා රෝගී රැල්ල නිසා බාහිර රෝගී අංශය තරමක් දුරට ඒකාකාරීය.
එම ඒකාකාරීත්වය බිඳිමින් රෝගීන් පරීක්ෂා කරන කාමරය වෙත ඇතුලු වූවේ බැලු බැල්මට රෝගී බවක් නොපෙනෙන මැදිවියේ අයෙකි.
වයස හතලිහක් පමණ වෙතැයි සිතුවද මෙවර මාගේ අනුමානය මදක් වැරදී තිබණි. බාහිර රෝගී තුන්ඩුවේ සඳහන් වූවේ වයස 36ක් ලෙසය.

"ඩොක්ටර් ටික දවසක ඉඳන් ඇඟට කිසිම ෆිට් එකක් නැහැනෙ, හිටපු ගමන් ඔලුව බර ගතියකුත් එනවා, වෙලාවකට හොඳටම දාඩිය දානවා."

වයස් සීමාවට තරමක් ආගන්තුක වුවද, ඔහුගේ රෝග ලක්ෂණ විස්තරයේ වුවේ නිදන්ගත රෝගයක ලකුණුය.

"ටික දවසක් කිව්වෙ?" 

"ඇත්තටම මාසයක් දෙකක් විතර වෙනවා, මුලින් එච්චර ගණන් ගත්තෙ නෑ, ඒත් දැන් ටිකක් වැඩියි වගේ"

අද කාලේ ලෙඩක් ගැනවත් හිතන්න වෙලාවක් නොමැති බව ඒ වචන කීපයෙන්ම තේරෙනවා.

ගොඩක් කල් තියෙන කැස්සක්, උණ ගතියක්, කෑම අරුචියක් වගේ දේවල් එහෙම තියෙද ..... ... අත්‍යවශ්‍ය විමසීම් කීපයක් කලද වෙනත් විශේෂ පැමිණිල්ලක් නොමැත.

සිගරැට් එහෙම?

"සිගරැට් නම් දවසට තුනක්වත් පෙවෙනවා ඩොක්ටර්!"
රස්සාවෙ හැටියට ඉතින් නිතර බිස්නස් පාටි වැටෙනවා එතකොට ඉතින් බියර් ටිකක් පෙවෙනවා"

සුපුරුදු නිදහසට කරුණු සමඟ ඔහු ඇත්තම පැවසීය. ඔහුගේ රෝගී තත්වය ගැන ඉඟි ගණනාවක් පැහැදිලිව දැකිය හැක.

"අපි පොඩ්ඩක් පෙශර් එක බලමුද?

අනුමානය නිවරැදිය, ඔහුගේ රුධිර පීඩනය 150/100 Hgmm වේ.

"බරත් පොඩ්ඩක් බලමු."

"කිලෝ 74ක්,

උස?

අඩි 5යි අඟල් 5යි ඒ කියන්නෙ මීටර් 1.63ක් විතර, ඔහුගේ ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය 28 ක්. තරබාරු කියන ගොඩට වැටෙන්න ලඟයි.

බර ටිකක් වැඩියි නේද?

"ඔව් ඩොක්ටර්, ගොඩක් වෙලාවට පිටින්නෙ කන්නේ, තෙල් කැවෙනවා වැඩියි. ජිම් එකකට යන්න කියල ඉන්නෙ."

වරදක් කියන්න බැහැ අපි ගොඩක් දෙනෙක් ඇගේ බර මහත වැඩි වුන දවසේ ඉඳන් හිතාගෙන ඉන්නෙ ඔහොමනේ, බාල ගිරි දෝෂය වගේ තමයි.
හැබැයි අපේ ඇඟ නම් එච්චර කල් ඔරොත්තු දෙන්නේ නැහැ.

පෙනී යන ආකාරයට මොහුට අධි රුධිර පීඩනය පවතී. ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකයද ඉහල අගයක් වන බැවින් මෙම රෝග වල නිවුන් සහෝදරයන් වන දියවැඩියාව හා 
රුධිරගත මේද ප්‍රතිශතය ඉහල යාමද තිබීමට ඇති හැකියාව ඉහලය.

"පෙශර් එක නම් වැඩියි, ලේවල සීනි , කොලෙස්ටෙරෝල් ප්‍රමාණ බලන්නත් වෙනවා."

මේ දවස් වල නම් ගොඩක් බිසී ඩොක්ටර්, මම ලබන සතියෙ වගේ බලාගෙන එන්නම් දැනට බෙහෙත් මොනවා හරි දෙන්න"

කුමක් පවසම්දැයි සිතා ගත නොහැකිව මදක් නිහඬව සිටියෙමි.


"මෙහෙමයි, ඔය කියන අමාරුකම් එක්ක, බරත් වැඩි කෙනෙක්, පෙශර් එක මේ තරම් තියෙද්දි පුලුවන් ඉක්මනින් මේ ටෙස්ට් ටික කර ගන්නවා නම් හොඳයි.
මම නම් කියන්නෙ හෙටම ටෙස්ට් ටික කරල පෙන්වන්න. කොහොමත් දවසක් ඇර දවසක් වත් පෙශර් එක බලාගෙන ලකුණු කර ගන්න ඕනෑ."

අඩු වයසකදී රුධිර පීඩනය ඉහල යාම වැඩි අවදානයක් දිය යුතු තත්වයක් බැවින්ද ඔහු මෙය නොසලකා හැරීමට ඉඩවැඩි බවක් හැඟී ගිය නිසා. රෝගි තත්වය මදක් බරපතල ලෙස විස්තර කර උපදෙස් දීමට සිදුවිය.

~  ~  ~  ~  ~  ~  


ඔන්න තවත් ලිපි කීපයක් ඔස්සේ කතා කරන්න පුළුවන් මාතෘකාවක් තමයි අද පටන් ගන්න යන්නෙ. 

"බෝ නොවන රෝග" 

මොනවද මේ? හරිම සරලයි.

තවත් කෙනෙක්ගෙන්, එහෙම නැත්නම් බාහිර පරිසරයෙන් සිරුරට ඇතුළු වන රෝග කාරකයක් හේතුවෙන් හට නොගන්නා රෝග.
තවත් විදිහකින් කිව්වොත් අපේ සිරුර තුලම හට ගන්නා රෝග. මේවා නිදන්ගත රෝග නැත්නම් දුස්සාධ්‍ය රෝග ලෙසත් හදුන්වන්නත් පුලුවන්.

වැඩි දෙනෙක් මේ ගැන දන්නේ නැති වුනත්, අපේ රටේ සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ වැඩි බරක් පැටවෙන්නෙ මේ බෝ නොවන රෝග වර්ගයට අයත් රෝග සඳහා,


බෝවෙන රෝග මර්දනය මගින් මාතෘ හා ළමා සෞඛ්‍යය දියුණු කිරීම මගින් සහ එන්නත් කිරීම  යන ක්‍රියාමාර්ග මගින් වැළැක්විය හැකි  රෝග පාලනය කිරීම පිළිබඳව විශාල ප්‍රගතියක් නිදහසෙන් පසු ලංකාව ලබා ගෙන තියෙනවා. නමුත් වර්තමානයේ ප්‍රධාන සෞඛ්‍ය ගැටලුව වෙලා තියෙන්නෙ බෝවෙන රෝග අභිභවා බෝ නොවන නිට්ටාවට සුවකළ නොහැකි (නිදන්ගත) රෝග ඉස්මතු වීමයි. මේ නිසා සෞඛ්‍යය සඳහා වන සම්පත් බෝනොවන රෝග ප්‍රතිකාර සඳහා වැඩි වශයෙන් යොදවන්න සිදු වෙලා තියෙනවා.
නාගරීකරණය,  ජීවන රටා වෙනස්වීම වසංගතයක් සේ ඇතිවී තිබෙන මේ විශාල විපර්යාසයට ප්‍රධාන හේතු කාරක වශයෙන් දක්වන්න පුලුවන්.

2001 දී ලංකාවේ සිදු වූ සම්පූර්ණ මරණ සංඛ්‍යාවෙන් 71% බෝ නොවන නිදන්ගත රෝග හේතුවෙන් සිදු වීඇති අතර, අනතුරු හේතුවෙන් 18% ක් ද, බෝවෙන රෝග සහ මාතෘ හා පූර්ව ප්‍රසූති හේතූන් නිසා 11% ක් ද සිදුවී ඇත. 1991-2001 කාලය සඳහා වයස් ආකාරයට ප්‍රමිතිකරණය කළ දත්ත අනුව බෝ නොවන නිදන්ගත රෝග හේතුවෙන්, ලංකාවේ සිදුවන මරණ සංඛ්‍යාව බොහෝ සංවර්ධිත රටවලට වඩා 20% - 30% ප්‍රමාණයකින් වැඩි ය (වයස්ගතවීම් පිළිබඳ ලෝක බැංකු අධ්‍යයනය, 2008)

මේ බොහොමයක් රෝග අපි හොඳින්ම දන්නවා. ඒවායින් කිහිපයක් කිව්වොත්, 

  • අධි රුධිර පීඩනය
  • දියවැඩියාව
  • රුධිරගත මේද ප්‍රතිශතය ඉහල යාම 
  • ඇදුම
  • කිරීටක හෘදරෝග
  • මස්තිෂ්ක වාහිනී රෝග



මේවායින් ප්‍රධානතම රෝග තුනක් ගැන මීට ඉහත අපි සවිස්තරාත්මකව කතා කලා. පහල යොමුවෙන් ඒ ලිපි කියවන්න පුලුවන්
1. දියවැඩියාව - සුඛෝපභෝගීත්වය හා බැඳුනු මරුවෙක්
2. කිරීටක හෘදරෝග - ගිලන් හදවතට අත්වැලක්
3. ඇදුම - හුස්ම පොද උදුරන ඇදුම රෝගය (Asthma)


අද මම කියන්න යන්නෙ මේ  සඳහන් කල බෝ නොවන රෝග හදා ගන්නෙ නැතුව ඉන්න අපි මොකක්ද කරන්න ඕනෙ කියන එක.
ඒකට මම උදව් කර ගන්නෙ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය මගින් හඳුන්වලා දීල තියෙන යහපත් ජීවන රටාවක් ඇති කරලීම සඳහා වන මග පෙන්වීමක් (Lifestyle Modification Guide for Primary Health Workers) යන උපදෙස් මාලාව.

මෙම රෝග වලට බලපාන සාධක කොටස් දෙකකට බෙදන්න පුලුවන්.

1. වෙනස් කල නොහැකි සාධකය

  • වයස 
  • ස්ත්‍රී/පුරුෂ භාවය 
  • ජාතිය 
  • පවුල් ඉතිහාසය 
  • ජාන පසුබිම 


2. වෙනස් කළ හැකි සාධක 

  • වැරදි ආහාර රටාව 
  • අඩු ශාරීරික ක්‍රියාකාරී බව 
  • දුම්බීම 
  • අධික ශරීර බර/ස්ථුලතාවය 
  • මානසික ආතතිය 
  • මත්පැන් පානය 



වෙනස් කල හැකි සාධක දිහා බලනවිට පේනවා නේද ඒ ඔක්කොම වගේ අපේ නරක පුරුදු නිසා ඇති වුන දේවල් කියල.
ඉතින් මෙන්න මේ වැරදි පුරුදු අත්හරින අතරම බෝ නොවන රෝග වලින් බේරෙන්නෙ කොහොමද කියන එක පියවර 11 කින් අපි කතා කරමු.
  
ඒ පියවර 11 වෙන්නේ 


  1. දුම්පානය නැවැත්වීම.
  2. මත්පැන් පානය නැවැත්වීම 
  3. නියමිත ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය පවත්වා ගැනීම.
  4. දිනපතා සිරුරට හොඳින් ව්‍යායාම ලබාදීම
  5. වැඩි වශයෙන් එළවළු හා පලතුරු ආහාරයට ගැනීම. ( Five servings per day)
  6. දිනකට ආහාර වලට එකතු කරන ලුණු ප්‍රමාණය දිනකට තේ හැන්දක් දක්වා අඩු කිරීම.
  7. සීනි භාවිතය හැකි තරම් අඩු කිරීම.
  8. මේදය අඩංගු ආහාර ගැනීම හැකිතාක් අඩු කිරීම.
  9. මානසික සෞඛ්‍යය හැකිතාක් නිරෝගීව තබා ගැනීම.
  10. ඔබගේ සෞඛ්‍යය තත්වය පිළිබඳව මනා අවබෝදයක් තබා ගැනීම.
  11. ඔබට ලබා දෙන ප්‍රතිකාර හා උපදෙස් නිවැරැදිව පිළිපැදීම.



මෙම පියවර 11 නිවරැදිව පිළිපැදීම මගින් බෝනොවන රෝග වලින් වැලකීමට වැඩි හැකියාවක් ලැබෙනවා.
මේ එක් එක් පියවරයන් පිළිබඳව අපි ඊළඟ ලිපි වලින් වඩාත් විස්තරාත්මකව කතා කරමු.

Sunday, July 19, 2015

පොඩි මල්ලීට


අද නම් පොඩි උපුටා ගැනීමක් තමයි කරන්න යන්නෙ. 
ඒ 1972 දී පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු කවියා විසින් ලියන ලද "පොඩි මල්ලියෙ" නම් කාව්‍ය ග්‍රන්ථයේ කවි පෙලක්.

මේ කවි ටික ඇහැ ගැහුනෙ, මහාචාර්ය සරත් විජේසූරිය මහතා විසින් රචිත "ආදරය දැනෙන්න ජීවත් වෙන්න" කෘතියේ පෙරවදනින්. මම හිතන්නෙ ඔයාල ගොඩක් දෙනෙක් මෙතුමන්ගෙ එක දේශනයක් හරි අහලා ඇති. 
ජීවිතයේ අපිටත් නොදැනීම වැරදෙන, වැරදුන තැන් ගැන ඉතා ඉවසීමෙන් ඒ වගේම රසවත්ව පෙන්වා දෙන්න මෙතුමා ගොඩක් දක්ෂයි. ඉතිං ඔහුගේ වචන වලින්ම කවි පංතියේ හැඳින්වීමත් සඳහන් කරලම ඉන්නම්.

"පොඩි මල්ලියෙ, කාව්‍ය සංග්‍රහයේ එන පොඩි මල්ලියෙ නම් වූ කවි පංතිය රචනා කොට තිබෙන්නේ වැඩිමහල් සොහොයුරෙකු බාල සොහොයුරෙකුට අවදියෙන් - ප්‍රබෝධයෙන් එමෙන්ම අකම්පිතව ජීවිතයට මුහුණ දීමට අවශ්‍ය පන්නරය උරුම කර දෙන ආයාචනයක් විලසින්‍ ය"

කුරුල්ලො අඹලා
සත පනහේ කුලිය ගන්ට
ගල් දුන්නක්  අතට අරන්
දවස පුරා වෙලේ රකින
පොඩි මල්ලියෙ

උඹේ කකුල් රිදෙනව නම්  
වෙල අද්දර ගල් ඇන්දේ වාඩි වෙයන්
ගල එතකොට පුටුවක් වෙයි

ළිප් දාහේ ඉර ඇවිලී
දන විට පොඩි මූණ නුඹේ 
වෙල අද්දර නුග සෙවණේ ඈඳි ගනින්

ළා දලු චාමර සෙල වී
නුඹට පවන් සලයි මලේ
අතු අග හොටවල් සෙල වී
නුඹට ගීත ඇසෙයි මලේ

ඉර රතු වී නිවී යද්දි 
දාඩිය කුණු කඳුළු එක්ක 
තොටමුණ ලඟ ගඟට බසින්

සීතල රැළි අත් සීයෙන් 
උඹ වටකර තුරුලු වේවි 
ගඟ පහලට ගලා යාවි
දිය සුළියේ ඔඩොක්කුවේ 
නැලවී ඉඳ - කිමිදී ඉඳ ගොඩට වරෙන් 
මලේ මලේ අඳුර එද්දි 
හෙල් මැලි සෙවණැලි නලියන 

ගුරු පාරෙන් ගෙදර යමන් 
වැලි කැට සුදු පලසක් වී 
සිඹ ගනීවි දෙපා නුඹේ

ඈත සිටන් කඩුල්ල ළඟ කිකිළී හඬගා කීවේ 
නැට්ටක් නැති ගෙඩියක් අද නුඹේ නමට දාපු වගද?

සඳ එළියේ රැළි විසිරෙන චීත්ත යට 
ගුලි වෙන විට ලනු මැස්සේ 
අන්න බලන් උඹෙ තනියට 
අහසෙත් මල් - පොළවෙත් මල්
ගින්දර පාටින් බබළන

මලේ මලේ නින්දට පෙර 
ඩිංගක් මේ ගැන හිතපන් 
මේ සේරම තෑගි ලැබුණෙ ලොවින් - නුඹට
මොනවද මල්ලියෙ දෙන්නේ නුඹෙන් ලොවට 

එක පාරට
ටකේ ගසන්නෙපා මලේ
කුරුල්ලන්ට 
ඉඩක් දියන් 
එක කරලක් ඇදන් යන්ට !     


හැකියාවක් තියෙනවා නම් ඉහත සඳහන් කල පොත් දෙක හොයාගෙන කියවන්න. ජීවිතය අලුත් කර ගන්න පුලුවන් වේවි!